In Memoriam - Bas Edixhoven
Op 16 januari 2022 is onze zeer gewaardeerde en geliefde collega prof. dr. Bas Edixhoven (Universiteit Leiden, Mathematisch Instituut) na een korte periode van ernstige ziekte overleden.
Bas werd geboren op 12 maart 1962 in Leiden en groeide op in Pijnacker. Hij studeerde in 1985 af in de wiskunde in Utrecht en promoveerde daar in 1989 bij Frans Oort. Na zijn promotie werkte Bas twee jaar als Morrey assistant professor aan de University of California, Berkeley. Na een korte periode als Huygens fellow aan de Universiteit Utrecht werd hij tot hoogleraar benoemd in Rennes, waar hij bijna 10 jaar bleef. In september 2002 werd Bas benoemd tot hoogleraar Meetkunde in Leiden, als opvolger van Hansjörg Geiges. Sinds 2009 was hij lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.
Het vakgebied van Bas bevond zich in de aritmetische algebraïsche meetkunde. Hij gebruikte zijn verbluffende meetkundige intuïtie om problemen uit de getaltheorie aan te pakken. Het onderwerp van zijn proefschrift betrof modulaire krommen. Al vroeg in zijn carrière was hij op dit gebied een van de wereldwijde experts. Hij verrichtte belangrijk werk aan de technieken die een rol spelen in het beroemde bewijs van de Laatste Stelling van Fermat uit het begin van de jaren 90, en aan het daaraan gelieerde vermoeden van Fields-medaillist en Abelprijswinnaar Jean-Pierre Serre.
Na die periode zijn onder meer Bas' werk aan het vermoeden van zijn Franse collega Yves André en zijn promotor Oort bepalend geweest, evenals zijn werk om modulaire vormen en de daarbij behorende Galois-representaties computationeel toegankelijk te maken. Voor een projectvoorstel in deze richting werd hem in 2004 een VICI toegekend. Een andere belangrijke bijdrage leverde Bas zeer recent door de zogenaamde kwadratische Chabauty-methode op meetkundige wijze te interpreteren.
De invloed van Bas op wiskundigen over de hele wereld is indrukwekkend. Hij deelde zijn inzicht op genereuze wijze met studenten en collega's. Bas was wars van status en hiërarchie, en gemakkelijk benaderbaar. Velen herinneren zich hoe er een twinkeling in zijn ogen kwam zodra je hem een interessante wiskundige vraag voorlegde. Het antwoord op de meest diepzinnige vragen leek hij schijnbaar zonder moeite te vinden, alsof hij het uit de sterren aflas. Zijn streven was daarbij altijd om een dieper inzicht te verwerven, en om de onderliggende structuur van een probleem boven water te krijgen.
Bas heeft circa 30 promovendi begeleid, waarvan bijna de helft in internationaal samenwerkingsverband. Als bevlogen docent gaf hij colleges op alle niveaus en altijd met hetzelfde enthousiasme, ongeacht het onderwerp. Dit maakte hem geliefd bij de studenten. Hij hechtte in zijn colleges grote waarde aan de juiste formulering van een resultaat, en het kiezen van de juiste notatie. Op volstrekt eigen wijze heeft hij zijn manier van denken in diverse prachtige syllabi gestalte gegeven.
Hij doceerde in talrijke zomer- en winterscholen op zijn vakgebied, en in initiatieven zoals CIMPA, een non-profit organisatie met als doel het stimuleren van onderzoek in de wiskunde in ontwikkelingslanden. In 2004 legde Bas met Peter Stevenhagen vanuit Leiden de fundamenten voor het ALGANT-consortium, dat tot een Frans-Italiaans-Duits-Canadees-Nederlands samenwerkingsprogramma uitgroeide in algebra, meetkunde en getaltheorie en waarin meer dan 100 masterstudenten en 30 promovendi een Leidse master- of doctorsgraad kregen.
Bas was betrokken en kritisch lid van talloze internationale en nationale besturen en commissies. Op deze manier heeft hij zijn stempel gedrukt op vele ontwikkelingen binnen de wiskundige gemeenschap, veelal op onderwijsgebied. Binnen het Platform Wiskunde Nederland was hij lid van zowel de commissie Onderzoek als de commissie Onderwijs.
Zijn inzet voor het onderwijs lag ook aan de basis van een programma dat door het opleiden van zij-instromers bijdraagt aan het oplossen van het landelijk tekort aan wiskundedocenten. Dit programma had aanvankelijk een plaats binnen Mastermath, het gezamenlijke masterprogramma in de Wiskunde van de Nederlandse universiteiten, en is kortgeleden onder leiding van Bas en onder de naam wisk4all opgegaan in het landelijke programma beta4all.
In het kader van zijn lidmaatschap van de denktank “Bèta-lerarenkamer” heeft Bas de welkom-docent-app mogelijk gemaakt, waarmee meer dan honderd docentvluchtelingen zich kunnen bekwamen in de Nederlandse taal en wiskunde-didactiek en daardoor hun kansen op de Nederlandse arbeidsmarkt kunnen vergroten.
Binnen de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Universiteit Leiden was Bas lid en jarenlang voorzitter van de commissie die de jaarlijkse C.J. Kokprijs uitreikt. Voor de opleiding Wiskunde is hij lid geweest van de examen- en de opleidingscommissie, en in de periode 2007-2011 was hij opleidingsdirecteur. Vervolgens was hij van 2012 tot 2017 directeur van Mastermath.
Bas was in de periode 2003-2012 een van de hoofdredacteuren van het internationaal toonaangevende tijdschrift Compositio Mathematica. Hij bleef daarna een belangrijke rol spelen in het bestuur van de Stichting Compositio Mathematica. Verder was hij redacteur van een aantal andere tijdschriften, waaronder Indagationes Mathematicae, en in de periode 2014-2016 directeur van het nationale wiskunde-onderzoekscluster DIAMANT.
Naast academisch onderzoek, onderwijs en commissiewerk zette Bas zich vol overgave in als vrijwilliger op velerlei andere vlakken. Sinds 2003 was Bas voorzitter van het bestuur van de Stichting Vierkant voor Wiskunde. Ook was hij een van de drijvende krachten achter de heruitgave van de monumentale Séminaires de Géométrie Algébrique uit de jaren 60.
Nog maar een half jaar geleden is Bas twee dagen minder gaan werken, als voorschot op zijn pensioen en om onder andere aan de slag te gaan als energiecoach. Bas was er trots op dat hij als pionier in zijn wijk als eerste een grondwarmtepomp bij hem thuis liet installeren.
Bas had een warme persoonlijkheid. Hij zette zich in voor een betere wereld, te beginnen in het klein om hemzelf heen. Hij was ervan overtuigd dat iedereen zelf stappen kan zetten naar een betere wereld. Hij dacht na over wat het beste zou kunnen werken vanuit een groter perspectief en sprak hier met velen over. Een van zijn belangrijkste conclusies was dat de grootste veranderingen ten goede te bereiken zijn via het onderwijs, door jonge mensen te leren kritisch en helder na te denken.
Onze gedachten gaan uit naar Bas' vrouw Reinie en hun twee zoons. Wij wensen hun veel sterkte toe bij het dragen van dit grote verlies. We gaan Bas geweldig missen als mens en als collega.
Condoleanceregister
In de werkkamer van Bas (238a in het Snellius gebouw) is een condoleanceregister ingericht. Iedereen is van harte welkom om hier een laatste groet of een herinnering aan Bas in op te schrijven. Bent u niet in de gelegenheid om naar het Snelliusgebouw te komen maar wilt u wel graag een bericht achter laten? Dan kunt u uw bericht achter laten in het online condoleanceregister.